She yerine ne kullanılır?
Bazen kelimelerin gücü gözle görülür şekilde artar, bazen de sözcüklerin arkasında başka anlamlar gizlidir. “She” yani “o” zamiri, çoğu zaman basit bir kişilik belirleyicisi gibi görünse de, doğru kullanıldığında anlamın sınırlarını zorlayabilir. Fakat dilde, cinsiyetin ve kimliğin öylesine önemli olduğu bir çağda, bazen bu zamirlerin yerine başka seçenekler arama gerekliliği doğabiliyor. Peki, “she” yerine ne kullanılır? Hadi gelin, bu konuyu biraz derinlemesine keşfe çıkalım.
Bir çocukluk anısı: Dilin şekillenen yüzü
Beni tanıyanlar, küçükken oldukça meraklı biri olduğumu söyler. Birçok soruyu da hiç çekinmeden sorardım. Annem hatırlatıyor, ilkokulda “o” zamirini anlamamda zorlandığımı, özellikle cinsiyet farklılıklarını fark ettiğim dönemde de daha çok karıştığımı. Bir gün annem, sınıf arkadaşım Ayşe’den bahsederken “o” dediğinde, hemen anneme “Bu ‘o’ kim? Erkek mi, kız mı?” diye sordum. Anlayışsızca baktığımı hatırlıyorum ama o zamanlar dilin gizemini çözmeye yeni başlamıştım. Zamanla öğrendim ki, “o” zamiri bazen “she” ile eşdeğer olsa da, bazen kullanıldığında cinsiyetin veya kimliğin ne kadar önemli olabileceğini gösteriyor.
Dilin dönüştüğü dünya
Bugün, Ankara’da yaşayan bir genç yetişkin olarak, dilin evrimini çok daha net bir şekilde gözlemliyorum. 25 yaşında ve ekonomi okumuş biri olarak, veriyle, analizle, istatistikle uğraşmak işim olmasa da, dildeki değişim ve çeşitlilik beni çok etkiliyor. Özellikle iş yerinde ve arkadaş çevremde, bazen doğru zamiri kullanmama dair küçük ama önemli uyarılar alıyorum. Gelişen toplum yapıları, cinsiyet kimliklerinin daha fazla görünürlük kazandığı, dilin de bununla birlikte dönüşüm geçirdiği bir dönemdesiniz.
Daha önce “she” dediğimizde kimse kafasını yormazdı. Ama şimdi bazı insanlar kendilerini “she” ile tanımlamıyor. Bazen “they” zamiri, bazen de belirli bir cinsiyeti açıklamayan başka bir ifade, daha uygun olabiliyor. İş dünyasında da bu konuda benzer dönüşümleri gözlemlemek mümkün.
“She” yerine ne kullanılır? Günümüz dilinde seçenekler
Bugün, geleneksel dil yapısında kadını ifade eden “she” zamiri yerine farklı seçenekler kullanılabiliyor. Tabii ki burada “she” hala yaygın bir kullanım. Ancak bu zamirin dışında dildeki çeşitlilik de arttı. İşte, “she” yerine kullanabileceğiniz bazı alternatifler:
1. They
Son yıllarda, birden fazla cinsiyeti ifade etmek için en popüler zamirlerden biri, şüphesiz “they”. Eğer karşınızdaki kişi kendini kadın ya da erkek olarak tanımlamıyorsa, ya da cinsiyetini paylaşmıyorsa, “they” zamirini kullanmak oldukça yaygın bir tercih haline geldi. Yani “she” yerine, “they” kullanarak, kişiyi cinsiyetsiz bir şekilde tanımlamış oluyorsunuz.
Bunu daha netleştirecek olursam, geçenlerde ofiste bir arkadaşım, kendisinin cinsiyetini paylaşmak istemediğini belirtmişti. Bu noktada “she” veya “he” demek yerine, doğru olan “they” demekti. Bu dil değişikliği, insana ne kadar büyük bir saygı ve anlayışla yaklaşılabileceğini gösteriyor.
2. That person / The individual
Bir diğer alternatif de, “she” yerine kişinin kimliğine atıfta bulunarak cinsiyetinden bağımsız bir ifade kullanmak. “O kişi” ya da “birey” gibi ifadeler, bazen daha anlamlı olabiliyor. Mesela, iş yerinde bir projede birinin başarılı olduğunu anlatırken “O kişi gerçekten harika iş çıkardı” demek, cinsiyet belirtilmeden başarıyı vurgulamayı sağlıyor.
3. Her Name
Tabii ki bir diğer basit ama etkili seçenek, kişiyi ismiyle anmaktır. Özellikle tanımadığınız ya da cinsiyeti hakkında bilgi sahibi olmadığınız biriyle konuşurken, kişinin ismini kullanarak, cinsiyet üzerinden bir odaklanma yerine, doğrudan o kişi üzerinden bir ifade oluşturabilirsiniz.
Dil, kimlik ve toplumsal dönüşüm
Dil, sadece iletişim aracı değildir. Dil, toplumsal yapıyı, insanların bir arada nasıl var olduklarını ve kimliklerini nasıl inşa ettiklerini de yansıtır. Toplumlar gelişip değiştikçe, dil de evrilir. Örneğin, geçtiğimiz on yıl içinde, dildeki cinsiyetçi yaklaşımlar giderek sorgulanmaya başlandı. Birçok kişi, bu dönemin cinsiyet kimliklerini daha esnek şekilde tanımladığına inanıyor. Tabii ki dilin, kimliklere dair söylemleri şekillendirdiğini göz önünde bulundurursak, bu değişimin etkileri her alanda daha çok hissedilecek gibi görünüyor.
Sonuç olarak
Bugün, “she” yerine ne kullanılır sorusunun cevabı, aslında çok daha geniş bir toplumsal ve dilsel dönüşümün parçası. Cinsiyetin sadece biyolojik bir etken değil, kişisel bir kimlik meselesi olduğu bilincinin arttığı bu dönemde, dilin de buna göre evrilmesi gayet doğal. Artık dilin içerisinde daha çok saygı, daha çok anlayış var. İnsanlar, sadece kendi kimliklerini ifade etmekle kalmıyor; başkalarının kimliklerine saygı duymayı ve bu çeşitliliği kabullenmeyi de öğreniyorlar.
Cinsiyet üzerinden yapılan tanımlamalar hala günlük dilin bir parçası. Ama bu değişim, daha fazla insanın kimliklerine özgürce, korkusuzca sahip çıkabilmesi için gerekli. Bence dilin bu şekilde evrimleşmesi, insanların birbirini daha iyi anlamasına yardımcı olacak.