Miras hukuku, insan ilişkilerinin en derin ve en karmaşık yönlerinden birini içerir: ölümün ardından geriye kalan mal varlığının paylaşımı. Bu paylaşım, sadece malın değil, aynı zamanda aile bağlarının, adaletin ve bazen de ihanetin bir yansımasıdır. Türk Medeni Kanunu, bu karmaşayı düzenlerken, mirasçılar arasında dengeyi sağlamayı amaçlar. Ancak bazen, miras bırakanın yaptığı kazandırmalar, bu dengeyi bozar ve saklı paylı mirasçıların haklarını ihlal eder. İşte bu noktada devreye “tenkis” girer.
Tenkis Nedir?
Tenkis, miras bırakanın yaptığı kazandırmaların, saklı paylı mirasçıların haklarını ihlal etmesi durumunda, bu kazandırmaların indirilmesi veya iptal edilmesi işlemidir. Türk Medeni Kanunu’nun 565. maddesi, hangi kazandırmaların tenkise tabi olduğunu belirler.
Tenkise Tabi Kazandırmalar
1. Ölüme Bağlı Kazandırmalar
Miras bırakanın, vasiyetname veya miras sözleşmesi ile yaptığı tüm kazandırmalar, saklı payı ihlal ettiği takdirde tenkise tabidir. Bu tür kazandırmalar, mirasın paylaşılmasında adaleti sağlamak amacıyla denetlenebilir.
2. Sağlararası Kazandırmalar
Miras bırakanın sağlığında yaptığı bazı kazandırmalar da tenkise tabi olabilir. Türk Medeni Kanunu’nun 565. maddesinde belirtilen durumlar şunlardır:
Mirasçılık Sıfatını Kaybeden Yasal Mirasçıya Yapılan Kazandırmalar: Mirasçılık sıfatını kaybeden bir mirasçıya, miras payına mahsuben yapılan kazandırmalar tenkise tabidir.
Geri Verilmemek Kaydıyla Altsoya Yapılan Kazandırmalar: Altsoya (çocuklara, torunlara) geri verilmemek kaydıyla yapılan malvarlığı devri veya borçtan kurtarma yoluyla yapılan kazandırmalar tenkise tabidir.
Alışılmışın Dışında Verilen Çeyiz ve Kuruluş Sermayesi: Toplumda olağan dışı değer taşıyan çeyiz, düğün hediyesi, kuruluş sermayesi gibi kazandırmalar da tenkise tabidir.
Miras Haklarının Ölümden Önce Tasfiyesi Maksadıyla Yapılan Kazandırmalar: Mirasbırakanın, miras hakkının ölümden önce tasfiyesi amacıyla yaptığı kazandırmalar tenkise tabidir.
Serbestçe Dönme Hakkı Saklı Tutularak Yapılan Bağışlamalar ve Ölümünden Önceki Bir Yıl İçinde Yapılan Bağışlamalar: Mirasbırakanın serbestçe dönme hakkını saklı tutarak yaptığı bağışlamalar ve ölümünden önceki bir yıl içinde yapılan bağışlamalar tenkise tabidir.
Saklı Pay Kurallarını Etkisiz Kılmak Amacıyla Yapılan Açık Kazandırmalar: Mirasbırakanın, saklı paylı mirasçıların haklarını etkisiz kılmak amacıyla yaptığı açık olan kazandırmalar tenkise tabidir.
Tenkis Davası
Tenkis davası, saklı paylı mirasçıların, haklarını ihlal eden kazandırmaların indirilmesi veya iptal edilmesi amacıyla açtıkları davadır. Bu dava, miras bırakanın ölümünden sonra açılabilir ve saklı paylı mirasçılar tarafından açılabilir.
Sonuç
Miras hukuku, sadece mal paylaşımı değil, aynı zamanda aile içindeki adaletin ve dengeyi koruma çabasıdır. Tenkis, bu dengeyi sağlamak için önemli bir araçtır. Ancak her durumun kendine özgü koşulları vardır ve bu nedenle uzman bir hukukçuya danışmak önemlidir. Unutulmamalıdır ki, adaletin sağlanması, sadece yasal düzenlemelerle değil, aynı zamanda tarafların haklarına saygı gösterilerek mümkündür.